Narzedzia totalitaryzmu

Chinska Republika Ludowa stosuje wiele pozasadowych srodkow, ktore znacznie zwiekszaja ryzyko pogwalcen praw czlowieka i same w sobie naruszaja prawa jednostki, zwlaszcza dzieci i krewnych bylych dysydentow.

Rozlegla siec instytucji najnizszych szczebli monitoruje ruchy, prace i polityczne sympatie kazdego czlonka spoleczenstwa chinskiego. Owa siec, niewidoczna dla osob z zewnatrz, niepokoi wielu obywateli Chin oraz organizacji zajmujacych sie prawami czlowieka.

DANG'AN - teczka

Podstawowym instrumentem kontroli jest dang'an czyli teczka. Panstwo prowadzi teczki obywateli dzieki danwei - wydzialom pracy.

Dang'an zawiera informacje dotyczace dzialalnosci gospodarczej i politycznej kazdego obywatela Chin. Teczke zaklada sie w chwili podjecia pracy lub rozpoczecia nauki w szkole ponadpodstawowej. Znajduja sie w niej dane o wyksztalceniu, zatrudnieniu, czlonkach rodziny, podrozach i wykroczeniach oraz wszelkie informacje swiadczace o politycznej postawie, a zwlaszcza o politycznych przewinieniach. O tym, co jest "przewinieniem", decyduje osoba prowadzace teczke; wpisy nie musza wiec byc ograniczone - i czesto nie sa - do czynow, uznawanych za wykroczenia przez sady.

Dang'an znajduje sie w wydziale pracy instytucji, z ktora zwiazana jest dana osoba. W chwili przypisania do konkretnej instytucji - moze to byc rowniez szkola lub uniwersytet - prywatne zycie jednostki znajduje sie w rekach wydzialu pracy. Trzeba sie don zwracac o pozwolenie na zawarcie zwiazku malzenskiego, splodzenie dziecka, wyjazd czy zmiane pracy, a takze po karty zywnosciowe, swiadczenia socjalne, skierowanie do szkoly dla dziecka itd. Wszystkie raporty dotyczace postepowania danej osoby - nawet jesli znajduje sie ona poza granicami Chin - przesyla sie do owego wydzialu, ktory dolacza je do teczki.

Wydzialy odpowiadaja rowniez za polityczna edukacje podlegajacych im jednostek. Uczestnictwo w takich zebraniach jest czesto obowiazkowe; uchylanie sie od udzialu lub udzielanie nieprawidlowych odpowiedzi (zwlaszcza w okresie niepokojow) prowadzi do sporzadzenia wpisow w dang'an.

Wpisy do dang'an kontroluje sekretarz baoweike, czyli sekcji bezpieczenstwa, ktora stanowi czesc kazdego wydzialu pracy, przedsiebiorstwa panstwowego czy komitetu dzielnicowego. Sekcje te sa pozarzadowymi komorkami Komunistycznej Partii Chin; prowadza je funkcjonariusze partyjni, a nie urzednicy panstwowi. Nie ma zadnego mechanizmu publicznego dostepu do teczek, niemniej wgladu w nie - oraz dokonania dodatkowych wpisow - moze zazadac kazdy funkcjonariusz partyjny, rowniez policjant.

KARA OPOZNIONA

System teczek stanowi szczegolne zagrozenie z uwagi na istnienie w systemie chinskim "kar opoznionych". Zmiana polityki partii - na poziomie lokalnym lub panstwowym - moze sprawic, ze czyn nie zagrozony zadnymi sankcjami staje sie nagle przestepstwem (sytuacje takie dotycza np. krytykowania danego przywodcy, prowadzenia prywatnych interesow czy przynaleznosc do "zabobonnej sekty"). Partyjni urzednicy niskiego szczebla umieszczaja w teczce informacje o tego typu dzialaniach, ktore moga zostac retroaktywnie ukarane.

Jest to szczegolnie prawdopodobne w Chinach, gdzie obowiazuja normy rowniez jesli idzie o liczbe wymierzanych kar. Czesto zdarza sie, ze w ramach jakiejs kampanii poszczegolne placowki otrzymuja rozkaz wykrycia okreslonej liczby przestepcow. Kiedy trzeba wykonac norme, siega sie do teczek, by wytypowac najodpowiedniejszych kandydatow do przesladowan. Moga sie one sprowadzic do wstrzymania awansu, niewydania zgody na zatrudnienie, przyjecie dzieci do szkoly czy zmiane miejsca zamieszkania. Moga tez skonczyc sie przed sadem.

Jak juz wspomniano, w teczkach znajduja sie informacje o postawie politycznej i o wszystkich krewnych, zwlaszcza o rodzicach i dziadkach. Krewni osob politycznie podejrzanych oraz potomkowie wrogow klasowych karani sa za przestepstwa czlonkow rodziny przesladowaniami, utrata pracy lub aresztowaniem.

ZEZWOLENIE NA POBYT (HUKOU)

Chinczycy musza godzic sie na system dang'an, gdyz wydzialy pracy udzielaja im zezwolen na pobyt. Bez takiego zezwolenia nie moga znalezc ani mieszkania ani pracy. Do uzyskania zezwolenia niezbedna jest zgoda wydzialu pracy, ktore drastycznie ograniczaja swobode przemieszczania sie w Chinach.

KOMITETY DZIELNICOWE

Reformy sprawily, ze wiele osob nie pracuje dla rzadu ani w przedsiebiorstwach panstwowych, lecz prowadzi interesy prywatne lub w malych spoldzielniach. Osoby te monitorowane sa poprzez siec komitetow dzielnicowych, ktore zajmuja sie teczkami wszystkich zamieszkujacych na ich terenie osob, ktore nie naleza do wydzialow pracy.

Komitety dzielnicowe nadzoruja siec podkomitetow ulicznych i lokatorskich - innymi slowy, lokalnych informatorow - oraz wydaja zezwolenia na pobyt, karty zywnosciowe, skierowania do szkol, szpitali itd. Prowadza rowniez polityczna reedukacje i nadzoruja osoby, ktore nie podlegaja wydzialom pracy. Nieuczestniczenie w zebraniach lub udzielanie niewlasciwych odpowiedzi konczy sie karami dyscyplinarnymi i wpisem do dang'an.

LUDNOSC PRZEMIESZCZAJACA SIE

Reformy doprowadzily rowniez do powstania ogromnej populacji - szacowanej na co najmniej milion w kazdym wiekszym miescie - przemieszczajacych sie osob, ktore nie naleza do systemu wydzialow pracy i moga nie miec zalozonych teczek. Osoby te nie moga jednak starac sie o pomoc socjalna i medyczna, o formalne zezwolenie na posiadanie dziecka, podrozowanie, karty zywnosciowe czy skierowanie do szkoly dla dzieci.

Powrot do menu Po chinsku Powrot do strony glownej