Maura Moynihan

Czy ktos jeszcze pamieta o Tybecie?

The Washington Post (za World Tibet News)
2 lipca 1997

Teraz, gdy Hong Kong zostal formalnie wlaczony do Chinskiej Republiki Ludowej, spolecznosc miedzynarodowa powinna uwaznie przestudiowac sposob ujarzmienia Tybetu przez Chiny.

Przejecie Hong Kongu nastapilo z zachowaniem robiacego wrazenie ceremonialu: Jiang Zemin mowil o "powrocie do macierzy." Ksiaze Karol wspominal o gwarancjach zachowania autonomii w oparciu o Wspolna Deklaracje i prawa, ktore odtad beda rzadzily w Hong Kongu zgodnie z chinskim systemem Narodowej Autonomii Regionalnej. Komentatorzy odradzali Chinom wtracanie sie do "magii" Hong Kongu.

Nigdzie jednak nie wspomniano o "17-punktowej Ugodzie dla Pokojowego Wyzwolenia Tybetu" z roku 1951, ktorym to dokumentem Tybet zostal wlaczony do ChRL w tym samym systemie Narodowej Autonomii Regionalnej, jaka teraz zastosowano w przypadku Hong Kongu. Tybetowi zagwarantowano zapewne autonomie polityczna i kulturalna, jednoczesnie Ugoda stala sie pretekstem dla Chin dla ustanowienia kontroli nad plaskowyzem tybetanskim.

Zaanektowanie Tybetu dalo Chinom, po raz pierwszy w historii, ciagla granice z Burma, Indiami, Bhutanem, Nepalem, Ladakhem, Kazachstanem i Wschodnim Turkiestanem (teraz nazywanym Prowincja Xinjiang). Tybet przestal sluzyc jako neutralne panstwo buforowe pomiedzy dwiema najwiekszymi potegami Azji; wkrotce po ucieczce Dalajlamy w 1959 r. chinska Armia Ludowo-Wyzwolencza rozmiescila oddzialy wzdluz granicy z Indiami i zglosila pretensje do indyjskich terytoriow, co zaowocowalo w 1962 roku wojna chinsko-indyjska. Z Tybetem zamknietym za zelazna kurtyna gospodarka i kultura calego regionu Himalajow ulegaly marginalizacji i byly zagrozone.

Kiedy Mao wysylal wojska do Tybetu w 1949 r. dolaczyl takze kadry, ktore mialy "modernizowac" ten region. Tybetanczycy poczatkowo wspolpracowali z nimi, dopoki Chinczycy nie zaczeli uzurpowac sobie tradycyjnego przywodztwa, co doprowadzilo w koncu do buntu i konfliktu zbrojnego. Media nie byly obecne przy wlaczeniu Tybetu do Chin w 1959 r., informacje o wywolanej przez rzad chinski klesce glodu, ktora po tym nastapila, zostaly zebrane wsrod Tybetanczykow, ktorzy pieszo uciekali przez Himalaje do Indii i Nepalu. Do dzis dnia dziennikarze, dyplomaci i turysci moga odwiedzac Tybet pod srogimi ograniczeniami.

Hong Kong jest stolica mediow, nafaszerowana faksami, kamerami i telefonami. Majac swiadomosc zainteresowania swiata i prawdopodobnych ustalen, Pekin bedzie utwierdzal swoja obecnosc w Hong Kongu stopniowo, tak jak to robil w Tybecie od 1949 do 1959 r. poza uwaga mediow. Politbiuro juz zapowiedzialo, ze zgromadzenia publiczne i wolnosc wypowiedzi beda ograniczane ze wzgledu na "bezpieczenstwo narodowe". Urzednicy propagandy Politbiura juz kraza nad gazetami, czasopismami i stacjami TV w Hong Kongu. Autocenzura bedzie dla nich cena za przetrwanie.

Kiedy w srodku lat 80. Pekin na krotko zmniejszyl swoja kontrole nad Tybetem, tybetanski buddyzm i narodowa duma szybko odzyly, co zaowocowalu zadaniami praw kulturalnych i politycznych. W 1987, '88 i '89 wojsko strzelalo do tybetanskich demonstrantow. Fotografie i opisy rzezi pochodzily od turystow, z ktorych kilku aresztowano i zastraszano. Podczas demonstracji w 1989 r. Armia Ludowo-Wyzwolencza postrzelila holenderska turystke, ktora znalazla sie obok manifestantow. Zdolala ona uciec do Hong Kongu, gdzie na konferencji prasowej zademonstrowala swoje rany. (Czy moglaby to uczynic teraz?)

Instytucje administracyjne i wojskowe w Tybetanskim Regionie Autonomicznym, Regionie Autonomicznym Mongolii Wewnetrznej, Ninjxii, Regionie Autonomicznym Wei, Xinjiangu i Ujgurskim Regionie Autonomicznym identycznie podlegaja bezposrednio Pekinowi - trudno nazwac to reprezentacja prawdziwej autonomii regionalnej. Przekonywajace sily bezpieczenstwa Ludowej Policji Zbrojnej oraz Armii Ludowo-Wyzwolenczej sa obecne wszedzie. Arbitralny areszt, tortury i szybka egzekucja sa rutynowymi instrumentami panstwa.

Wiedzac, ze Pekin konsekwentnie lamal zasady Narodowej Autonomii Regionalnej w innych regionach autonomicznych, politycy w wolnym swiecie powinni z czujnoscia obserwowac jego poczynania w Hong Kongu. Byloby dzis niemozliwe i nierozsadne izolowac Chiny. Dlatego trzeba zmusic je do respektowania umow i respektowania praw narodow.

Autorka, konsultant organizacji Refugees International, pracowala przez wiele lat z uchodzcami Tybetanskimi w Indiach i Nepalu.

Zrodlo zdjecia: http://hk97.webhk.com/handover_pictures/images/

 

Powrot do menu Kronika     Powrot do strony glownej